Türkiye halihazırda Mavi Akım, TürkAkım ve TANAP gibi boru hatlarıyla kritik bir doğal gaz altyapısına sahip olsa da İsrail, İran ve Irak gibi diğer bölgesel aktörlerin Avrupa’ya doğal gaz göndermesi açısından “jeoekonomik” açıdan stratejik bir konumda bulunuyor.
Rusya’nın Kuzey Akım 1 ve 2 ile Yamal-Avrupa boru sınırlarının atıl durumda olması, bu ülkenin Avrupa’ya sevkiyatını yeniden artırma isteğinde Türkiye’nin konumunu güçlendiren bir faktör olarak öne çıkıyor. Bu nedenlerle Türkiye’de kurulacak doğalgaz merkezi projesi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 4 Eylül’de Soçi’de yaptığı görüşmeyle hızlandı.
Putin burada yaptığı açıklamada, Gazprom’un projenin yol haritasını BOTAŞ’a sunduğunu açıklarken, Cumhurbaşkanı Erdoğan, İstanbul Finans Merkezi’nin aynı zamanda Türkiye’nin enerji merkezi haline geleceğini söyledi. Rus uzmanlar, Rusya ve Türkiye’nin projeyi gerçekleştirecek kaynaklara sahip olduğuna dikkat çekerken, Avrupa’nın yaklaşımının da belirleyici faktörlerden biri olacağını belirtiyor.
“Rusya ve Türkiye gerekli gaz taşıma kapasitesine sahip”
Rusya’nın bilgi ve analiz merkezi InfoTEK’ten Enerji Uzmanı Aleksandr Frolov da doğalgaz merkezinin özellikle ticaret merkezi olarak kurulmasının yüksek ihtimal olduğunu vurguladı. Doğal gaz merkezine sağlanacak gazın başlangıçta 5 ila 10 milyar metreküp seviyesinde olabileceğini belirten Frolov, “Bu hacim için hem Rusya’nın hem de Türkiye’nin gerekli gaz taşıma kapasiteleri var, bunu da gerçekleştirmek mümkün. Bu hacmi Avrupa Birliği (AB) ve Sırbistan üzerinden pompalıyoruz. Alıcılar, bu tür diğer ticaret platformlarında olduğu gibi Avrupalı şirketler de olabilir.” söz konusu.
Merkezin Rusya için de önemine işaret eden Frolov, “Rusya için bu proje, Avrupalı gaz tüketicileriyle etkileşimde alternatif yollar yaratmanın bir yolu olarak önem taşıyor. Ancak bundan tam anlamıyla yararlanılabilmesi için şu anda mevcut olan AB’de mavi yakıta olan talebin azalması artacak ve Avrupa’nın gaz taşıma altyapısının genişlemeye istekli olması gerekiyor.” değerlendirmesini yaptı. Talep olması halinde Rusya’nın TürkAkım’ın kapasitesini artırabileceğini anlatan Frolov, “Rusya TürkAkım’ın kapasitesini yılda 63 milyar metreküpe çıkarabilir. Rusya bunun için gerekli altyapı ve kaynaklara sahip.” sözünü kullandı.
Doğal gaz dağıtım merkezi için belirleyici faktörlerden birinin AB’deki talep olacağını vurgulayan Frolov, “Türkiye, Avrupa için önemli bir gaz dağıtım merkezi olmayı arzuluyor ve Rusya da gerekli kaynaklara sahip. Yeni gaz boru hatlarının döşenmesi sorunu Türkiye’nin gündeminde.” Karadeniz’in de çözülebilir bir sorun olduğunu belirterek, “Sorun AB’nin işbirliği talebi ve arzusudur.” dedi.
“Merkez, Rus gazının rekabet avantajlarının hayata geçirilmesini sağlayacak”
Küresel sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) piyasasının 2025-2027 yılları arasında “arz fazlası krizi” yaşayabileceğini, bunun da Türkiye’deki doğal gaz merkezine olan talebi etkileyebileceğini kaydeden Frolov, “Aksi takdirde bu cazip ve çekici bir durumun ötesinde bir durumdur. makul bir proje.” söz konusu.
Rusya’nın Gazprom dışında farklı aktörlerin de projeye katılmasına nasıl yaklaşacağı sorusunu yanıtlayan Frolov, “Gazprom’un tutumu diğer ticaret platformlarındaki tutumuyla aynı olacaktır. Bu noktada yaptırım kısıtlamaları ve Hindistan ve Çin’in yaptırımları nedeniyle.” İran’dan yapılan sevkiyatlarda faiz var, İran’ın Avrupa ülkelerine erişimi yok.” “Tedarikçisi olarak görülmesi pek mümkün görünmüyor.” Şeklinde konuştu. Azerbaycan’ın Rusya’ya göre sınırlı bir sevkiyat hacmine sahip olduğuna dikkat çeken Frolov, İsrail’in de sınırlı bir hacmi olduğunu ve şu anda Avrupa’ya nasıl sevkiyat yapacağını belirleyemediğini söyledi.
Rusya Ulusal Enerji Güvenliği Fonu Başkan Yardımcısı Aleksey Grivaç, doğalgaz merkezinin geleceğine ilişkin değerlendirmesinde, merkezin potansiyel müşterilerinin tedarikçiler, tüketiciler ve tüccarlar olacağını açıkladı.
Projede kullanılması planlanan bazı altyapıların halihazırda çalışır durumda olduğunu belirten Grivaç, “Merkezi, büyük bir iç pazara, çeşitli dış tedarikçilere ve büyük Avrupa Birliği pazarına geçiş potansiyeline sahip olması nedeniyle gerçekçi buluyorum. Merkezin kendisi tam olarak kurumsallaşmamış olsa da bazı unsurları halihazırda çalışıyor.” dedi.
Rusya’nın değerli doğal gazını Türkiye’ye ulaştırdığını ve Güney Batı Avrupa’ya da sevkiyatını sürdürdüğünü kaydeden Grivaç, “Doğal gaz merkezi, Rus gazının rekabet avantajının hayata geçmesini sağlayacak bir ticaret seçeneğidir. Öte yandan bu bir ticaret seçeneğidir. her derde deva bir çözüm. Değil. Rusya aynı zamanda pazara erişim için alternatif seçenekler üzerinde de çalışıyor.” terimleri kullandık. Türkiye’nin doğal gaz merkezi için piyasa katılımcılarına yönelik çalışmalar yapması gerektiğini belirten Grivaç, merkezin kurulması için altyapıya erişim ve yatırım çekmenin de değerli unsurlar olduğunu söyledi.
